Мир - вашему дому, покой - вашей душе!
ЛЕЗГИ МИСАЛАР - ШИИРРАЛДИ
***
Хиле гъида хел -
Хъиле гъида хъел.***
Чекме дарда вучзава, лагь,
Дуьньядикай хьана ферягь.***
Хуьре – нур,
КIвале – мур.***
АтайтIа – ахвар,
ТахьайтIа – ахвайш!***
Нин, фири нек хъвадай чIавуз,
Садра кьванни кIуф куда,
Гьада цуру некIедизни
Гьар сеферда уф гуда.***
Гъайиди гару,
Вахчуда хару.***
Дишибурун дердер дуьздал акъатда -
Кьейи чкадал,
Эркекбурун рикIин тIапIар алатда -
Хъвайи чкадал.***
Эвел, хъуьрез, къалурна сас,
Ахпа яна, кIазра хьиз, кIас.***
Сад ава – жуван диде,
Сад ава – иран диде.***
Кал кьена –
КIвал кьена.***
Вири мехъерик,
Верди – регъверик.***
Раб фейивал гъални фида,
Паб фейивал гъуьлни фида.***
Сад ава кIанивал,
Сад ава жеривал.***
Гана лугьуз балкIандиз мух,
Къвалав гвай лам жедач кьван тух.***
Дана хвейиди – чIеме,
Етим хвейиди – киме.***
Бубадин кIвал – девран,
Гъуьлуьн кIвал – гьижран.***
Эхай хипе сар гъана,
Эхнач цIегьре – чIар гъана.***
Яд авачтIа, кIамни авач –
Лам авачтIа, гъамни авач.***
Къабни кьий, алачир кьил,
Пабни кьий, авачир гъуьл.***
КьацIурайтIа, инсанди кисай
КьацIурда месик вич ксай,
Къаркъарди, кIвенкIв алай кIуфал,
КьацIурда эквеба къавал.***
Гьер тукIуна, авуна къах,
Ам куьрсардай гьатнач къармах.***
АмукьайтIа яргъал чIавал,
ХапIадизни чир жеда чIал.***
Дана хана лугьуз межлис кутуна –
Цура авай цан цадай яц тукIуна.***
Авач ахьтин кас, яц гана къачурди
Гамиш гана ахпа тухар тавурди.***
Кандуда гар –
БапIахда зар.***
Кьабулналди, кап яна, къарар,
Кутаз жедач цаварик гурар.***
Кашавайдахъ жедач аман,
Тухзавайдахъ жедач иман.***
Сев хъел хьана тамухъ галаз
Са кьадардин вахтар я,
Амма а кар тамуз чизвач,
Там, кесиб, бейхабар я.***
Кесиб кIвалик куьлуьз-куьлуьз
ПипIелай цIай акатда -
Гьасятда ам къати ийиз,
Санихъай гар акъатда.***
Багьавилин кьилин уьлчме
Хьунухь гзаф-тIимил туш,
Гьар са тIимил авай кьван затI,
Асил михьи къизил туш.***
Хаин – буба итимрин,
Игит – буба етимрин.***
Гьарда са чIар гайитIа,
Нин гьал-агьвал чIуру жеда.
Ахьтин кIвалах хьайитIа,
Квасадизни чуру жеда.***
Верч мачхул я, какаяр хаз, къакърайрал,
Кац мачхул я вечре хайи какайрал.***
Дидедин алхишди - гуда,
Дидедин къаргъишди – куда.***
Саф булахдик кутуналди,
Адаваз яд гъиз жедай туш.
Дагьардал чIар чIугуналди,
Пайгар кьуна физ жедай туш.***
КицIин мурад я,
КIвале вич алай
Амукьун вири.Кацин мурад я,
Амукьун ана
Тек буьркьуь къари.***
Мез ава, кьил хуьдай,
Мез ава, кьил хадай.***
КIекре вичел бала гъида,
Уь-уь ягъиз къуралай.
Камар яда кIвач кьецIида
Мез кьецIидан суралай.***
Гьикьван гзаф хьайитIа
Киседа къизил,
Гьакьван гзаф жеда ам
Ялизни кьезил.***
Ван хьанатIа япариз – гафар я,
АкунатIа вилериз – крар я.***
Ягъ тийизвай кьадардин пар
Ламра яда алачиз ар.***
Вегьеналди къванер хуруз,
ВацI яргъалди кьаз жедай туш.
Цифер пара ава лугьуз,
Булушкаяр цваз жедай туш.***
ГъвечIи чIавуз – гъвечIи бала,
ЧIехи чIавуз – чIехи бала.***
Лалда лагьайла,
Бишиди агъуна.
КьецIиди катайла,
Буьркьуьдаз акуна.***
ДатIунрик квай къубудин ци
Нар девеяр квадардай туш.
Вич бинедай патахъ тарци
Хъенар дуьзбур гадардай туш.***
Сифте – афар,
Ахпа – гафар.***
Аш дуьгуьдинди,
Свас – Бигидинди.***
Вире туна кутIун тавур
Канабдикай еб жедай туш
Къавахдикай, атIун тавур,
Аял хуьдай кьеб жедай туш***
Хешил – виняй,
Аш – кIаняй.***
Тан – яшда,
Акьул – башда.***
Ирид хуьруьн мулкарин ник
Са мукалдал гуьз жедай туш.
Ламраз яна Дербент къеле
Цахци хивел гъиз жедай туш.***
ВакIа тахай зулар жикьи
Асландивай нез жедай туш.
Хва авачир хандин хцин
Туй тебрикиз къвез жедай туш.***
Гьуьле вердиш хьайи балугъ
Къураматдал хуьз жедай туш.
ВацIай, кIвачер кьежир тийиз,
Садавайни физ жедай туш.***
Гьар са кьейи чкадал кьиф,
Йикье гьатиз, акъуддиз йиф.***
Авайданни зардин чергес пурара,
Рекьер садра куьтягь жеда сурара.***
ТIуьн хъсан я тIалабнани хуьрерай,
Темягь фена, чарадан затI недалди:
Сивяй фида – хуькведа ам вилерай,
ХъапIар яда пуд несилдал къведалди.***
Каци, нагагь квайтIа лувар,
Къушарикай михьдай цавар.***
Гьар далдамдал гьалчайла кIар,
ЦIегьрез вучиз жезватIа тIар?***
Гатфариз жив къвана лугьуз,
ХъуьтIуьз хьтин къай жедай туш.
Ламра хайи шарагрикай
Сад супа, сад тай жедай туш.***
Гьисабзава сада вичин суьруьда хпер,
Муькуь касди гьисабзава - цававай гъетер.***
Садаз кьванни раиж авур
Сир амукьдач сир яз вичин къуватда:
Къуьлуьн твар хьиз чилик кутур,
Садакай цIуд хьана дуьздал акъатда.***
Акунар инсандин –
КьатIунар гьайвандин.***
Куьтен хкIун тавур никIе
Къуьл цуналди къаз жедай туш.
Накь жунгаврик тефей дуьгве,
Къе бирдан бугъаз жедай туш.***
Гъуьр чир жеда сафунай,
Инсан – лагьай гафунай.***
Папар кьвед гъун кар тир хъсан,
Тухдиз недай жуьжеяр.
Тек са кIвалах чIуру я ман -
Кьвед хьун иран дидеяр.***
Кузвай ицIи кIарасни
Куда, накъвар кIвахьна физ…***
Дувул ктIай кIерецдин тар
Ачайралди кьаз жедай туш.
Шаз сикIре тIуьр бадбаддикай
ЦIи лув гудай къаз жедай туш.***
Сив туькьуьлда тIуьн гьарамда,
Агъу лугьуз верцIидаз.
Кьуьл ийидай са макьамни
Кьабул жедач кьецIидаз.***
ГатIунайла гам нез гъуьчIре,
Неда юкьван чкаяр.
Къакъра гзаф ядай вечре
Хада гъвечIи какаяр.***
Кварци гьикьван гъери гъида,
А кар хъсан кациз чида.***
Садра руг-руг хьайи гуьзгуь
Мад сеферда хаз жедай туш.
Пул вуч ятIа такурдавай
Пул буржуна кьаз жедай туш.***
Югъ – дугърийриз,
Йиф – угърийриз.***
Акунар - катранбур,
Уюнар – ламранбур.***
БалкIан - наибдинди,
Руш – кесибдинди.***
Баргъар ацаз - рух тежез,
Мухан фу нез - тух тежез.***
Шив - жезмай кьван яргъалай,
Свас - жезмай кьван мукьвалай.***
Муьхце авай кьурай векьел
Чиг къваналди чиг жедай туш.
Марву тIвалар атIаналди,
Арабадин гиг жедай туш.***
Балкlан кьена – амукьдайбур пурар я,
УстIар кьена – амукьдайбур крар я,
Игит кьена - амукьдайди са тlвар я.***
БалкIан кIанз –
ЦIап такIанз.***
Бармакда – зар,
Кьиле – гар.***
Кьве затI ава, гьасятда алахьдай шейэр:
Ргазвай некни дишидан вилер.***
Белиждикай эгечIна,
Париждикай хкечIна.***
Сиве сарар амачирдан
Свах гьарайдик тIа жедай туш.
Тумакь яцран тум садрани,
Кьакьар галкIиз, ква жедай туш.***
Хват тIуьртIани бубади –
Сарар хцин рувада.***
Валан кIаниз фейитIани чинеба,
Хада, гьарай кьилел алаз, эквеба.***
Гьар мураддик кутамир хев,
Кьил баладик акатда:
Варз хурухъ кьаз кIан хьайи сев
Тарцин кукIвай аватда.***
Къайгъудава виpи гъуьpуьн,
Тек регъуьхъбан - хулавай цин.***
Уртах хьунухъ фикир, макьсад
ТIем такакьдай яракь я.
Виридан гаф хьайила сад,
Надир-шагьни ахмакь я.***
Гатфар – каш,
Гад – тараш,
Зул – базар,
Кьуьд –азар.***
Са иландин кьве кьиликай
Сад – зегьре, сад дуьз жедай туш.
Иландивай дуьз рекьяйни
Дуьз цIар кьуна физ жедай туш.***
Гафар бегьем –
Крар бедлем.***
Ракь атIуда ракьуни -
Гаф атIуда гафуни.***
Вад тфенгдай ягъай къуьрек
Вад хуьрекдай як жедай туш.
Вичик агъу квай затIуник
Гьич садрани квак жедай туш.***
ТIар тийирдаз гафуни,
ТIардач гьакIни лашуни.***
Алукьайнал дидедин кьуьл,
Алахъ жува эцигиз кьил.***
«Гьалт хьайитIа дуьз паб нагагь,
Ламракайни итим жеда»,- лугьуда.
МасакIани элкъвезва гагь:
Итимдикай лам ийизва чIуруда.***
Кьеб – хайидаз,
Хун – кьейидаз.***
Пад кумачир куьгьне чувал
Техилдай ацIур жедай туш.
КIан кьечIяна са кьифревай
Шалбуз дагъ юзур жедай туш.***
Жибин ичIи я –
Дуьнья мичIи я.***
Ирид йисуз кьурагь хьана – кал хвена,
Ирид юкъуз чIимел хьана – кал кьена.***
Гъуьлуь вич кьаз чIехидай,
Гьавайда хур къязава:
Итимди кьуьл ийидай
Макьам папа язава.***
Камаллудаз – юзуналди,
Акьуллудаз - гафуналди,
Ахмакь ятIа – лашуналди.***
Кьавалрин вил - мехъерал,
Фекьийрин вил – йикьерал.***
КIвалахдайла - серин кьур,
ТIуьн гъайила - дерин кур.***
Икьван гагьди ламранди
Вич лам хьунин са гъам тир.
Чир хьайивал, гьайвандин
Бубани кваз гьа лам тир.***
Лугьузвайбур: «Бес низ хьурай
Ламран ван хуш?» - батIул я:
Жанавурдиз адан гьарай
Билбилрилай кьабул я.***
Иесидин аватIани хиве нафакьа,
Жанавурри чпи гузва ламран садакьа.***
Ламрахъ агатда –
Къалгъанриз акъатда.***
Лам чир жеда япарилай,
Ахмакь – кубут гафарилай.***
Лам агъунва япарихъ,
Жанавурар – сарарихъ.***
Марфадикай хкатна,
Къати селдик акатна.***
Мез – шекер,
РикI – зегьер.***
ЧIехивални гъвечIивал
Гафаризни талукь я:
Пакаман гаф - падишагь,
Няниз лагьай гаф лукI я.***
Папан тариф –
Тапан тариф.***
Ахквач хала-халуни,
Я улам туш, я муьгъ туш -
Инсан чIурда пулуни,
Пул инсандиз муьтIуьгъ туш.***
Къадир жеда пулунин –
Авайбуруз ам,
Къадир жеда сагъ чандин –
Тахьайбуруз ам.***
Ракь дуьзарда чимизмаз,
Аял – гьеле гъвечIизмаз.***
Къай язава,
РикIинай фер атайтIа,
ЦIай язава,
Пичинай фер атайтIа.***
Са тарцикай там жедач.
Са чIарчIикай гам жедач,***
Такабурлу дагъни тек я.***
Тум серкерин,
Свах вакIарин,
Са тупунин хунер,
Са вацIун къванер.***
Тум тахтунал –
Кьил кIанчIунал.***
Сагъ жеда хер турунин –
Сагъ хъижеч хер гафунин.***
Фу – акадинди,
ТIач – чуквадинди,
Свас – чкадинди.***
Фейи югъ -
Кьейи югъ.***
Тарашайда хуьр
Гатаз жеда хур.***
Чил чир жеда эгъуьндайла,
Дуст чир жедайла - четиндайла.***
Шем - туьхуьрда шагьварди,
ЦIай - кукIуьрда шагьварди.***
КуькIвеналди цава са гъед,
Юкъуз хьтин экв жедай туш.
Зулун нефинж цицIибдикай
Верчер гьалдай кIек жедай туш.***
Жувандакай атай жуваз
Хъилел жеда къванер ргаз.***
Гъед гъун хиве кьуна лугьуз,
Цавай гъетер гъиз жедай туш.
Яш хьайила диши велед
ТапIардални хуьз жедай туш.***
Къатир алай гьар межлисда
Къвезвайди гьа са ван тир:
- Тухузва кьван за жув кисна,
Зи бубани балкIан тир.***
- Зун халиф я, заз чизва,
Вуна жувни халиф ялда.
Йифни жезва – рагъ акIизва,
Бес чи ламар ни гьалда?***
ЯкIв гъвечIи я шалмандилай,
Еб шуькIуь я гардандилай.***
Тини, булдиз кутур гъвар, элецIдач,
Къаргъадин вил хкIур твар экъечIдач.***
Акьуллу жеда бахтунин дидарда,
Девлетлу жеда тахтунин дидарда.***
Цаварал – Аллагь,
Чилерал - Абдулагь.***
Малдиз, гьилле галукьай,
Кьуьл хкечиз, лаш вегьеда агъзурда.
Яцран кьилел, ацукьай,
Къарагънавай данадини кьацIурда.***
АцIанва - кьацIанва.***
Балаяр чIехи жезва –
Бубаяр рехи жезва.***
- Квез чидач-гьа хьайиди…
- Вуч хьана, лагь, вуч хьана?
- Ламрал алаз фейиди,
БалкIандаллаз хтана.- Къе масад я хьайиди…
- Вуч хьана, лагь, вуч хьана?
- БалкIандаллаз фейиди,
Ламрал алаз хтана.***
Вах стхадиз бигер я,
Стха вахаз –жигер я.***
Вири са рекьин,
Сад - тиширикьин.***
ЭкъечIдач цайибур вири,
Амукьдач хайибур вири.***
АтIун тавур тIвалуникай лаш жедач,
Гатун тавур дуьгуьдикай аш жедач.***
КичIела инсанриз вичин кьил акваз,
Акъатиз вичикай рахшанддин гаф-чIал,
Гьамамдиз фидалди виридахъ галаз,
Жегьнемдиз кьилди физ гьазур я гачал.***
Сир туш кьин дяведиз фейиди,
Амма сир авазва са карда:
Женгина игитар кьейиди
Гьамиша хаинди хабарда.***
Гьич садрани пехилвалмир чарадал:
Пехил касдин затIни къведач арадал.***
Ам инсан туш, кIуснамачир сун еб я,
КьатI-кьатI жедай жизви кIевиз ялайтIа.
Маларик кваз нехирдикни фида ам,
Тум гилигна, нагагь сада гьалайтIа.***
Къариблухда жедалди бег,
Хьун хъсан я ватанда цвег.***
Руш гана – хва жагъайдай я,
АцалтайтIа езне дуьз,
Амма рушни квахьайдай я,
ГьалтайтIа са келлегуьз.***
Кьвед лазим я мугьманди рикIел хуьн затIар,
Тахьун патал къунагъдин няметар гьарам:
Салам гана фидайла, вич гьахьай ракIар
Ва сагъ хьурай лагьана хъфидай макъам.***
Дуьшуьш хьана, угъриди пIагь ганатIа,
Килиг жуван сарар вири аматIа.***
Шандакьардач яргъалди,
Кьабул хьайи гъакъидихъ,
Япар кIевна, ламрални
КIел элягъда фекьиди.***
Гьеле кIвалах гатIуннавач – ачухда
ЧIехи суфра, галукьарда сукIраяр:
Садбурулай верчерни кваз артух я,
Кака хана, ахпа ядай къакъраяр.***
Виридалай чIуру кIвалах
Са кар хивез къачун я.
Гьадалайни кеспи алчах
Хиве кьур кар тавун я.***
Текьенмаз лам,
ХтIунмир хам.***
Далдам хьиз я: ванда кIевиз,
Вич лагьайтIа, къеняй ичIиз.***
Вуч авурай бахтикъара тарари,
ГьикайтIани са батинди кязава:
Дувул бушбур ярхарзава гарари,
Дурумлубур - цIайлапанри язава.***
Са стIал яд киченалди,
Ифенвай хьар рекъидай туш.
Цвекре дабан кIасна лугьуз,
Фил, ярх хьана, рекьидай туш.***
Адаз чизмач, яцрал крчар алайни,
Я тахьайтIа ламраз акьул авайни.***
Хуьх на рикIин къалбинда
Къанун куьгьне, тарих кьван:
Фекьи гьахъ я мискIинда,
Регъве гьахъ я регъуьхбан.***
Фикирмир, крарал чи барка гъида,
Тарихда кхьида чакайни са цIар:
ВацIарин рикIелай булахар фида,
Гьуьлерин рикIелай алатда вацIар.***
Сад хабар гваз къекъвезвай:
-Къе зав хан вич рахана.
Зун вилик кваз хуьквезвай,
«Рекьелай квахь!» - лагьана.***
Чидач, тIакь куьз кумачиртIа,
Кал кьена зи ругуд чIуран.
Жедачир заз ам кьин залан,
Къуншидин кал амачиртIа.***
Вич авам,
Мез – шалам.
